Lesedauer 5 Minuten  

Hoe wilde hengsten leven en wat wij van hen kunnen leren

Het belangrijkste in het kort

  • Wilde hengsten leven in twee verschillende sociale structuren: als familiehengst met merries of in vrijgezellengroepen.
  • De leidende rol binnen de familie wordt meestal vervuld door een ervaren leidmerrie, niet door de hengst.
  • Vrijgezellengroepen bestaan uit jonge of verdreven hengsten zonder eigen merriekudde.
  • Territoriaal gedrag en ranggevechten zijn natuurlijke onderdelen van het hengstenleven.
  • Wilde hengsten vertonen duidelijk andere gedragspatronen dan gedomesticeerde hengsten.
  • Inzicht in natuurlijke hengststructuren helpt bij paardvriendelijke huisvesting.
  • Gedwongen sociale isolatie is voor hengsten in de natuur onbekend en onnatuurlijk.
Inhoud Verbergen
1 Leven als leidhengst – beschermer van de kudde
2 Territoriaal gedrag en markering
3 Vrijgezellengroepen – een verbond uit noodzaak
4 Dynamiek en hiërarchieën
5 Vriendschappen tussen hengsten
6 Communicatie en sociale interactie
7 Speelgedrag en leerprocessen
8 Verschillen met de gedomesticeerde hengst
9 Gevolgen voor lichaam en psyche
10 Lessen uit de natuur

Het leven van wilde hengsten verschilt fundamenteel van dat van hun gedomesticeerde soortgenoten. Terwijl onze hengsten vaak geïsoleerd worden gehouden, leven hun wilde verwanten in complexe sociale structuren, gekenmerkt door samenwerking, hiërarchieën en voortdurende communicatie.

Leven als leidhengst – beschermer van de kudde

Een wilde hengst is in de eerste plaats familievader en beschermer, niet de dictator van zijn kudde. Een succesvolle wilde hengst leidt een familiegroep die typisch uit drie tot twaalf merries en hun veulens bestaat. Anders dan vaak wordt aangenomen, neemt echter niet de hengst de leiding van de kudde op zich. Die belangrijke taak ligt meestal bij een ervaren leidmerrie, die de weg naar water en graasgebieden kent en bij gevaar de vluchtrichting aangeeft.

De hengst fungeert eerder als beschermer en “herder” van zijn familie. Hij houdt de groep bij elkaar, drijft achterblijvende merries aan en verdedigt zijn familie tegen roofdieren of rivaliserende hengsten. Daarbij positioneert hij zich vaak aan de rand van de kudde of volgt hij op enige afstand, om potentiële bedreigingen vroegtijdig te herkennen.

Territoriaal gedrag en markering

Wilde hengsten markeren hun territorium regelmatig door mest af te zetten op strategische plekken en door kenmerkende krabsporen. Deze markeringen dienen voor de communicatie met andere hengsten en geven territoriale aanspraken aan. De grootte van het territorium van een familiehengst kan, afhankelijk van voedselaanbod en toegang tot water, sterk variëren.

Vrijgezellengroepen – een verbond uit noodzaak

Jonge hengsten die nog geen eigen merriekudde hebben kunnen veroveren, of oudere hengsten die hun familie hebben verloren of aan een opvolger hebben afgestaan, sluiten zich samen in zogeheten vrijgezellengroepen. Deze groepen kunnen uit twee tot wel twintig hengsten bestaan en bieden meerdere voordelen:

  • Bescherming tegen roofdieren door gezamenlijke waakzaamheid
  • Wederzijdse vachtverzorging en sociale contacten
  • Oefening in vechtgedrag voor jonge hengsten door speelse schermutselingen
  • Gezamenlijke zoektocht naar voer en water
  • Leren van meer ervaren groepsleden

Dynamiek en hiërarchieën

Binnen vrijgezellengroepen heerst een duidelijke maar flexibele hiërarchie. Oudere en sterkere hengsten staan meestal bovenaan, maar deze rangorde wordt regelmatig getoetst door speelse of serieuze gevechten. Deze confrontaties zijn belangrijk voor de ontwikkeling van jonge hengsten en bereiden hen voor op latere concurrentiegevechten om merries. Daarnaast leren de jonge hengsten hun lichamelijke mogelijkheden en grenzen kennen, wat hen later ook helpt wanneer ze hun familie tegen roofdieren moeten verdedigen.

Vriendschappen tussen hengsten

Wetenschappelijke waarnemingen laten zien dat wilde hengsten zeker duurzame vriendschappen kunnen ontwikkelen. Sommige hengsten blijven jarenlang samen, verzorgen elkaars vacht en steunen elkaar zelfs bij gevechten tegen andere hengsten.

Communicatie en sociale interactie

Wilde hengsten communiceren via een complex systeem van lichaamssignalen, geluiden en geuren. Beweging van de oren, hoofdhouding en lichaamsspanning geven soortgenoten zeer precieze signalen door. Dankzij deze subtiele communicatie kunnen conflicten vaak zonder fysiek gevecht worden opgelost.

Opvallend is het zogeheten flemen – het kenmerkende optrekken van de bovenlip waarmee hengsten geurinformatie beter kunnen opnemen. Dit gedrag helpt hen de hormonale status van merries te herkennen of de markeringen van andere hengsten te analyseren, wat vervolgens direct invloed heeft op hun gedrag.

Speelgedrag en leerprocessen

Jonge hengsten in het wild leren door uitgebreid te spelen met leeftijdsgenoten. Deze speelse gevechten en achtervolgingen zijn essentieel voor de ontwikkeling van hun fysieke vermogens en sociale vaardigheden. Tijdens het spel worden vechttechnieken aangeleerd, grenzen verkend en vriendschappen gesmeed.

Verschillen met de gedomesticeerde hengst

De observatie van wilde hengsten levert waardevolle inzichten op voor de soortpassende huisvesting van gedomesticeerde hengsten, want de gedragsverschillen tussen wilde en tamme hengsten zijn aanzienlijk. Terwijl wilde hengsten hun natuurlijke instincten kunnen uitleven, worden die bij huishengsten vaak onderdrukt of bestraft, met directe gevolgen voor hun gedrag.

Gedomesticeerde hengsten moeten vaak:

  • In sociale isolatie leven
  • Territoriale instincten onderdrukken
  • Afzien van natuurlijke schermutselingen en wederzijdse vachtverzorging
  • Beschermingsinstincten onderdrukken
  • Seksueel gedrag sterk beperken, of
  • Kunstmatig seksueel gedrag vertonen wanneer er als dekhengst sperma bij hen wordt afgenomen.

Gevolgen voor lichaam en psyche

Deze beperkingen leiden bij gedomesticeerde hengsten vaak tot gedragsproblemen. Stereotypieën zoals weven, kribbenbijten/luchtzuigen of agressief gedrag kunnen het gevolg zijn van de onnatuurlijke huisvesting. Wilde hengsten vertonen deze problemen vrijwel nooit, omdat zij hun natuurlijke behoeften kunnen uitleven.

Lessen uit de natuur

Sociale behoeften respecteren: hengsten hebben contact met soortgenoten nodig, ook als gemengde groepshuisvesting niet altijd mogelijk is.

Beweging en bezigheid: territoriaal gedrag en de natuurlijke drang tot bewegen moeten worden gecompenseerd met voldoende uitloop en verrijking.

Communicatie begrijpen: inzicht in de natuurlijke “hengstentaal” helpt in de dagelijkse omgang en training.

Respect voor instincten: natuurlijke gedragingen moeten niet standaard worden bestraft, maar zinvol gekanaliseerd.

Onderzoek naar wilde paardenpopulaties laat duidelijk zien dat hengsten van nature sociale dieren zijn die in complexe gemeenschappen leven. Hetzelfde is te zien in opfokgroepen van gedomesticeerde paarden, waar uitsluitend hengsten en ruinen samen staan. Helaas verandert dat vaak zodra paarden op stal worden gezet en ingereden: de hengst wordt dan geïsoleerd en beroofd van zijn natuurlijke sociale contacten en gedragingen. Deze inzichten zouden de basis moeten vormen voor elke aanpak van soortpassende hengstenhuisvesting. Alleen als we de natuurlijke behoeften en gedragingen begrijpen, kunnen we gedomesticeerde hengsten een waardig leven bieden.

Team Sanoanimal
Laatste berichten van Team Sanoanimal (alles zien)