Te warm, te koud, te droog, te nat – extreem weer veroorzaakt ook problemen voor paarden

Leestijd 8 minuten  

Niet alleen wij mensen hebben moeite met de toenemende wisselvalligheden van het weer, maar ook de natuur en natuurlijk onze paarden.

De “recordzomers” met perioden van wekenlang boven de 30°C en soms maandenlang geen neerslag zijn al lang de norm geworden. Tussendoor is er plotseling een zomer die veel te koud en veel te regenachtig is, zodat je rilt in plaats van zweet.
Hetzelfde geldt voor de winters: of ze blijven op de een of andere manier helemaal uit. Dat is dan ook mede de reden waarom steeds meer mediterrane ziekten hier de kop opsteken. De insecten die de tussengastheren zijn voor de ziekteverwekkers komen nu namelijk ook bij ons voor, dankzij het gebrek aan temperaturen onder het vriespunt. Als het ’s winters sneeuwt, sneeuwt het zo hard dat daken van huizen en bomen bezwijken onder de zware belasting.

Temperatuurregulatie bij paarden

Een van de favoriete gewoonten van ons mensen is om te mopperen over het weer. Maar voor onszelf kunnen we altijd een eenvoudige oplossing vinden: als het koud is, zetten we de verwarming hoger of doen we een dikkere jas aan. Als het te warm is, zetten we de airco aan of gaan we naar het meertje om af te koelen.
Voor onze paarden ziet het er net iets anders uit.
Natuurlijk hebben ze een heel breed temperatuurbereik waarin ze zich comfortabel voelen en een nog veel breder bereik waarin ze de temperatuur nog gemakkelijk kunnen compenseren.
Het hormoonsysteem zorgt hiervoor, omdat het onder andere regelt wat er gebeurt met de beschikbare energie in het lichaam.
Elk herfstseizoen met de vachtwisseling schakelt de stofwisseling dus over op de “wintermodus” en komt er meer energie vrij in de vorm van warmte, zodat het paard zichzelf praktisch van binnenuit verwarmt. Dit is de reden waarom paarden in de winter minder bewegen: ze staan liever in de luwte hooi te knabbelen en zetten de energie die ze opnemen om in warmte in plaats van beweging. Bij het verharen in het voorjaar wordt deze binnenverwarming weer in de “zomermodus” gezet. Er wordt minder warmte geproduceerd, maar ze kunnen verdampingskoeling produceren via zweetproductie in de huid om hun lichaam af te koelen. Net zoals we op een warme zomerdag graag douchen en het water dan op onze huid laten verdampen in plaats van ons af te drogen, wat aangenaam verkoelend is.

Hoe uitdagend zijn veranderende weersomstandigheden voor paarden?

Paarden kunnen daarom goed omgaan met deze natuurlijke temperatuurschommelingen. Hun hormonale systeem past zich namelijk altijd aan de omstandigheden van de seizoenen aan door het wisselen van hun vacht. Het weer maakt echter steeds vaker onverwachte salto’s. Er zijn jaren waarin de winter zich eindeloos voortsleept met lage temperaturen tot het begin van de zomer. Terwijl de interne verwarming van de paarden al in de zomermodus staat en de wintervacht al lang is kwijtgeraakt. De paarden krijgen het dus koud. Het resultaat is dat in mei of juni nog steeds verkoudheden rondzwerven in de stallen en dat je paard vaak naar de osteopaat of fysiotherapeut moet omdat je lieveling zo stijf is – een gevolg van het afkoelen van de spieren. Omgekeerd zijn er zomers waar het gisteren 35°C was en je blij was met elk beetje schaduw – dan daalt de temperatuur en is het plotseling 20 graden kouder. De paarden die gisteren nog zweetten, rillen nu omdat het hormonale systeem niet zo snel reageert op veranderende omgevingsomstandigheden.

Hoe kan ik mijn paard helpen bij extreem weer?

Plotselinge kou

Ten eerste: paarden laten zien wanneer ze het te koud hebben.
Ze willen niet echt bewegen, proberen in de luwte of stal te blijven, hebben eeuwig lange “opwarmfases” aan het begin van het rijden en hebben een extreem ongelukkige gezichtsuitdrukking. Ze voelen zich meestal bijzonder slecht als de kou gepaard gaat met regen en/of wind.
De spieren voelen stijf aan, alsof alles “samengetrokken” is. Om te begrijpen wat er in het paard gebeurt, hoef je alleen maar te denken aan wat we doen als we het koud hebben: we buigen onze schouders op, slaan onze armen om onze romp, maken ons zo klein mogelijk en proberen te schuilen voor de wind en regen achter muren of struiken, in gebouwen of onder bomen. Het is waarschijnlijk voor iedereen duidelijk dat je geen zin hebt om te gaan hardlopen vanuit een staande start. Als je merkt dat je paard problemen heeft met de lage temperaturen, is er niets dat je tegenhoudt om een paar dagen een deken op te leggen. Dit hoeft niet meteen de ultradikke 400g winterdeken te zijn. Meestal is een eenvoudige regendeken zonder voering of met een binnenvoering van fleece voldoende om het paard te beschermen tegen regen en wind. Bovendien zorgt deze deken ervoor dat zich een luchtkussen tussen deken en vacht kan vormen en het paard op die manier isoleert tegen de kou van buiten. Zodra de periode van slecht weer voorbij is, kun je de deken weer opbergen in de kast.

Plotselinge hitte

Natuurlijk kan de temperatuur ook onverwacht omhoog schieten. Dit is vooral moeilijk als het een paar dagen of weken koud is geweest en plotseling weer 30°C zijn en de zon schijnt. Dan begeeft de bloedsomloop van veel paarden het, omdat ze eigenlijk al bezig waren hun verwarming aan te zetten. Als het plotseling warm wordt, kan dit leiden tot koliek door problemen met de bloedsomloop. Dit uit zich meestal in lusteloosheid en bijna apathie, het willen liggen (vaak zonder te rollen) en een verlengde capillaire vullingstijd. Je kunt deze capillaire vullingstijd meten door de lip zijwaarts op te tillen en ongeveer 3 seconden met je vinger op het tandvlees te drukken. Als je je vinger weghaalt, blijft er een lichte vlek achter die meestal binnen ongeveer een seconde weer roze wordt. Als dit langer duurt, is er sprake van een verlengde capillaire vullingstijd. Ben je onzeker: Probeer het gewoon uit op een paar vrolijke en fitte paarden en vergelijk de tijden. Je komt er vrij snel achter wat “normaal” is en wat ” te lang”.

Natuurlijk geldt voor koliek door problemen met de bloedsomloop hetzelfde als altijd bij elke soort koliek: roep onmiddellijk de dierenarts erbij.

Terwijl je wacht op zijn komst, kun je de bloedsomloop alvast ondersteunen met cafeïne. Wrijf hiervoor wat oploskoffie (niet de cafeïnevrije soort natuurlijk!) op het slijmvlies van de mond. Cafeïne is doorlaatbaar voor slijmvliezen, dus het kan direct via de mond in het bloed terechtkomen en het hart op gang brengen. Het is belangrijk om niet te lang te wachten met het roepen van de dierenarts en onmiddellijk actie te ondernemen, want anders komt de darmperistaltiek ook tot stilstand en krijg je compleet nieuwe problemen. Daarom is het, zoals bij elke koliek, beter om snel te handelen en één keer te vaak de dierenarts te bellen dan het paard te moeten laten inslapen omdat je denkt, “oh, zo erg zal het niet zijn”.

Absoluut te vermijden: Abrupte wijzigingen in het voer

Wat bij zulke weersveranderingen niet verstandig is, is het altijd populaire bijvoeren van slobber.
Integendeel, het is een abrupte verandering van voeding die extreme stress veroorzaakt op het spijsverteringsstelsel en metabolisme. Slobber warmt het paard niet van binnen op (de grootste interne verwarming is en blijft de dikke darm met zijn microbiële fermentatie van het hooi), noch zorgt het ervoor dat de trage peristaltiek beter werkt als het paard daadwerkelijk doorbloedingsproblemen heeft.

Als je een paard hebt dat zulke weersveranderingen niet goed verdraagt, dan moet je – naast een aangepast dieet en een stressvrije houding – zijn cardiovasculaire systeem regelmatig ondersteunen. Vooral in de herfst en lente, wanneer we de heftigste weersveranderingen hebben, kun je de hartspier ondersteunen door L-carnitine toe te dienen als kuur. Ook de natuur biedt een aantal geweldige helpers, bijvoorbeeld de meidoorn (Crataegus). Je kunt het niet alleen als gedroogd kruid als kuur geven, maar je kunt het ook heel mooi langs de omheining buiten de paddock of wei planten. Dan knabbelen de paarden graag aan alles wat over de omheining uitsteekt en krijgen zo voor zichzelf naar behoefte wat de natuur hen aan gezondheid geeft.

Het is tegenwoordig bekend hoe belangrijk een gezonde en diverse darmflora en een stabiele neutrale pH-waarde in de dikke darm zijn om veel ziekten te voorkomen, van hoefbevangenheid tot zomereczeem. Daarom moeten eenzijdige verschuivingen van het microbioom van de dikke darm door dergelijke voeders worden vermeden.

Conclusie

De toenemende onvoorspelbaarheid van het weer heeft niet alleen gevolgen voor mensen, maar ook voor paarden en hun gezondheid. Het aanpassingsvermogen van het hormonale systeem door de vachtwisseling stelt paarden in staat om in te spelen op natuurlijke temperatuurschommelingen. Toch kunnen onverwachte weersextremen, zoals koude periodes in de zomer of plotselinge hitte na koude periodes, een uitdaging vormen en tot gezondheidsproblemen leiden. Om paarden in zulke situaties te helpen, is aandachtige observatie, adequate bescherming, juiste voeding en, indien nodig, veterinaire ondersteuning aan te raden.